مقیاس در ژئومرفولوژی

چکیده : در ژئومرفولوژی مباحث بنیادین متعددی از دیدگاه نظری مطرح است. از جمله این مباحث میتوان به مقیاس اشاره کرد . در ژئومرفولوژی مباحث، زمان ، فضا و مقیاس سه مفهوم بنیادین محسوب می شود که همدیگر را پوشش می دهند . مقیاس به دلیل پیچیدگی مطالعات کمتری بر روی آن انجام شده است. لذا این پژوهش در صدد بررسی و بیان مفاهیمی است که در مورد مقیاس به کارگرفته شده است . ژئومرفولوژی به شناخت فرم اراضی و فرآیندی که آن را به وجودمی آورد می پردازد. با توجه به این که ایجاد ناهمواری ها و تحول اشکال ژئومرفیک در یک فرآیند زمانی طولانی شکل می گیرد لذا هرگز یک راصد ژئومرفولوژی قادر به ارزیابی یک پدیده در طول صدها سال نخواهد بود بنابراین همواره ژئومرفولوژیست ها کوشیده اند مسئله بعد زمانی را در تحول ناهمواری ها به نحوی حل و برای این مشکل فائق آیند. یکی از شیوه های متداول برای کوتاه نمودن طول زمان استفاده از مدل های کوچک است . سوال بنیادی که در مدل های کوچک شده از نظر زمانی و مکانی مطرح می شود آن است که آیا تغییر در مقیاس سبب تغییر در الگوی تحول و فرآیندهای ژئومرفیک خواهد شد و میزان این تأثیرات به حد و گونه ای است که بتواند نتایج به دست آمده در یک مدل کوچک شده با آن چه در طبیعت رخ می دهد را مقایسه کرد . با توجه به این که تغییر مقیاس چه از نظر ابعاد زمانی و چه از نظر ابعاد مکانی می تواند تغییرات غیر قابل اغمازی را در پاره ای از عوامل موثر در ژئومرفولوژی به وجود آورد. آزمون این مطلب که مراحل تکوین و یا به تعبیری ارگودیسیته تحول در تغییرات چشم اندازها هم تابع چنین اصلی است ، ضروری گردید. در این پژوهش سعی بر آن بوده است که تکوین دشت سرها ( مدل کینگ ) به صورت یک مدل کوچک شده زمانی در معرض تجربه آزمایشگاهی قرارگیرد.آن چه از این آزمون به دست آمد نشان میدهد که اگرچه تغییر مقیاس بسیاری از پارامترهای ژئومرفیک مانند مقیاس ویژه ، فرامقیاسی ، توپولوژی ، نوع مطالعه و متدولوژی تحقیق و ... را تحت تأثیر قرار میدهد ولیکن تغییر در مقیاس الگوریتم تحول و مراحل تغییر را تحت تأثیر قرار نداده و این فرآیند یک فرآیند فرا مقیاسی است. ? از نتایج مهم دیگری که از این آزمون به دست آمد نقش تحرک پوسته ای بالارو در تحقق نظریه کینگ است. نظر به این که کینگ رخ دادن تحول یک ناهمواری و تبدیل آن به یک گلاسی را منوط به شرایط خاصی از جمله عدم تحرک پوسته ای و حاکمیت یک فاز شدید مطول فرسایشی قلمداد کرده بود، در این آزمون مشخص گشت که تحقق نظریه کینگ منوط به وجود تکتونیک جنبا با اندازه و نرخ خاصی امکان پذیر است و لذا در صورتی که این عامل از معادله حذف گردد هرگز آن چه را کینگ بیان داشته بود رخ نمی دهد . واژه های کلیدی: مقیاس ، تکتونیک جنبا ، سیکل فرسایشی ، گلاسی، مدل .